İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 20 Haziran 2012 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilerek 22.06.2012 tarihinde Cumhurbaşkanlığı onayına sunulmuş ve 30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Kanunun uygulaması açısından 6 aylık 1 yıllık ve 2 yıllık geçiş süreleri öngörülmüştür.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun Amacı: İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

Bu Kanun Hükümleri Kamu ve Özel İş yerlerindeki:

• İşveren
• İşveren Vekili
• Çalışan
• Çırak ve stajyerleri de kapsamaktadır.

Kanun Kapsamı Dışındaki İş ve İş yerleri

 6331 sayılı Kanun;

1. Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri iş yerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri,
2. Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri,
3. Ev hizmetleri,
4. Çalışanı istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar (küçük esnaf) ve hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri

Hangi Madde Hangi Tarihte Yürürlüğe Girecek?

6331 sayılı Kanun

6- İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

7- İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi

8- İş yeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları maddeleri:

1. Kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri için yayımı tarihinden itibaren iki yıl sonra(30.06.2014),
2. 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri için yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra(30.06.2013),
3. Diğer (50’den fazla çalışanı olan az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli) iş yerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra(30.12.2012),

(Yasanın diğer maddeleri de 30.12.2012’de )  yürürlüğe girecektir

 Kanunun En Belirgin Özellikleri

1. Risk Değerlendirmesi
2. Çalışanların Katılımı
3. Uzman Katkısı Sağlanması
4. Çalışanların Bilgilendirilmesi
5. Çalışanların Eğitilmesi
6. Koruma ve Önleme Anlayışı’nı ihtiva etmesidir.

İşverenlerin Yükümlülükleri

1.  İş yerinde:

• İş güvenliği uzmanı,
• İş yeri hekimi,
• Diğer sağlık personeli çalıştırmak ya da bunları ortak sağlık biriminde hizmet alımı yolu ile temin etmek.

2. İş yerinde risk değerlendirmesi yapmak ve sonuçlarına göre ilgili tedbirleri almak.(30.12.2012 tarihine kadar)

(I) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.

c) İş yerinin tertip ve düzeni.

ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar

ile kadın çalışanların durumu.

(II) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği

Tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.

(III) İş yerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve iş yerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.

(IV) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

3. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, işçilerin mesleki eğitim almalarını sağlanmak.
4. İşverenin, mesleki eğitim almayan işçiyi çalıştırmaması.
5. Bu kanunda ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümleri  iş yerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulamak.
6. İş yerinde alınan tedbirlere uyulup uyulmadığını kontrol etmek
7. Çalışanların işe uygunluğunu göz önünde bulundurmak.
8. Çalışanlar için hayati tehlike arz eden yerlere izinsiz girişleri engellemek.

İşverenin yükümlülükleri özetle, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için her türlü önlemi almak, her türlü araç ve gereci noksansız bulundurmak, işçilere mesleki riskler, dikkat edilecek kurallar ve yasal yükümlülükler konusunda eğitim vermek, işçilerin kurallara uyup uymadığını denetlemektir. İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

Ayrıca işverenin dışarıdan hizmet alması işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. İş sağlığı ve güvenliği için yapılan masraflar işçilere hiçbir şekilde yansıtılamaz.

 Kanunun Yürürlük Tarihleri

Kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri için 01.07.2014 tarihinden itibaren,

50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri için 01.07.2013 tarihinden itibaren,

Diğer iş yerleri için ise 01.01.2013 tarihinden itibaren kanun hükümleri yürürlüğe girecektir.

Bu nedenle kanunun iş yeriniz açısından hangi tarihte yürürlüğe gireceğinin belirlenmesi için:

• Risk değerlendirmesinin bir an önce yapılması ve
• Çalışan sayısının tespiti büyük önem arz etmektedir.

Risk Değerlendirmesi Nedir?

 Kanuna göre mevcut risk değerlendirmesine ek olarak; iş sağlığı ve güvenliği yönünden

• Tehlikeli,
• Az tehlikeli
• Çok tehlikeli

Olmak üzere iş yerlerinin risk değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir.  Tehlike sınıfları, İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği ne göre tespit edilecektir.

 Risk Değerlendirmesinin Diğer Hukuki Dayanağı

 4857 sayılı İş Kanunu Madde 77:

* İşverenler iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak

* İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. Ayrıca, işverenler iş yerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar.

 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Madde 9:

a) İşveren;

* İş yerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar.

* Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması gereken koruyucu ekipmana karar verir.

Risk Analizinin Amaçları

Risk analizi yapılmasının amaçları:

• Risk odaklarını bulmak,
• Bunları değerlendirmek,
• Önlemleri belirlemek,
  • Önlemlerin sırasını belirlemek, Yapılabilecek tasarrufu belirlemek,
  • Doğabilecek masrafları belirlemek,
  • Güvenlikten ödün vermeden işletme için en ekonomik yöntemi belirlemek,

• Önlemlerin gerçekleşmesini sağlamak, — amaca ulaşılıp ulaşılmadığını saptamak,
• Bir riski önlerken başka bir riske yol açmamak

Risk Değerlendirmesi Yapmayana Ceza

 Tehlike sınıfı ve çalışan sayısına bakılmaksızın tüm iş yerleri 30.12.2012 tarihinden itibaren risk değerlemesi yapmakla yükümlü olacak.

6331’in “Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma”  başlıklı 10. Maddesinde:

«(1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.

c) İş yerinin tertip ve düzeni.

ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

Kanunun İdari Para Cezalarını düzenleyen 26. Maddesinde:

ç) 10 uncu maddesinin birinci fıkrasına göre risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3000TL, aykırılığın devam ettiği her ay için 4500 Türk Lirası, …

 Risklerden Korunma İlkeleri

 Risklerden kaçınmak

• Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.
• Risklerle kaynağında mücadele etmek.
• İş yerinin tasarımı, iş ekipmanları, çalışma şekli ve üretim metodu seçiminde özen göstermek tekdüze çalışma ve üretim temposunun etkilerini aza indirmek.

 Tehlike Sınıfı Nedir?

İş sağlığı ve güvenliği açısından yapılan işin özelliği, işin her safhasında ortaya çıkan veya kullanılan maddeler, iş ekipmanları, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartlarını da dikkate alarak iş yeri için belirlenen sınıftır.

6331 Sayılı Yasanın 6, 7, 8. Maddelerinin Yürürlüğü

İş sağlığı ve güvenliği yönünden hekimin ne kadar süre ile istihdam edileceği, iş güvenliği uzmanının ne kadar süre ile istihdam edileceği gibi konular iş yerinin tehlike sınıfının belirlenmesini gerekli kılıyor. Yasanın 9. maddesi tehlike sınıfları ile ilgili tebliğin çıkacağını belirtiyor.

25.11.2009 tarih 27.417 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliğinde tehlike sınıfları ayrıntılı sayılmıştır.

a) Az Tehlikeli İşler  (138 tane iş sayılmış)

b) Tehlikeli İşler (117 tane iş sayılıyor)

c) Çok Tehlikeli İşler (72 tane iş sayılmış)

 İşveren İş Sağlığı ve Güvenliğini Nasıl Sağlayacak?

İşveren ya;

• İş Güvenliği uzmanı
• İşyeri hekimi
• Sağlık Personeli İstihdam edecek.

ya da Ortak Sağlık Biriminden (OSB) bu hizmeti satın alacak.

 İş Güvenliği Uzmanı Kimdir?

İş Sağlığı ve Güvenliği alanın da görev yapmak üzere Bakanlıkça sınav ile yetkilendirilmiş iş güvenliği uzmanlığı sertifikasına sahip olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara denir. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 3. Maddesinin (s) bendin de teknik eleman kavramı da ” Teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunları” şeklinde tanımlanmıştır.

Çok Tehlikeli iş yerleri için: A Grup sertifikalı

Tehlikeli iş yerleri için:  B  Grup sertifikalı

Tehlikesiz iş yerleri için:  C Grup sertifikalı

Geçiş Döneminde Bir Alt Sınıf Belgeye Sahip Güvenlik Uzmanı Çalıştırılabilecek

Çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri (A) sınıfı yerine 4 yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip,

Tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri (B) sınıfı yerine 3 yıl süreyle(C) sınıfı belgeye sahip,

İş güvenliği uzmanı çalıştırabilecekler.

İş yeri Hekimi Çalıştırma Yükümlülüğü

 4857 sayılı İş Kanununda, iş yeri hekimi görevlendirilmesi için aranan devamlı olarak elli işçi çalıştırma şartı, 6331 sayılı Kanun ile ortadan kaldırılmıştır. Buna göre her işverenin, çalışan sayısına bakılmaksızın iş yeri hekimi istihdam etme yükümlülüğü getirilmiştir. Bu yükümlülük, iş yerinin tehlike sınıfı ile çalışan sayısına göre, Kanunun yürürlük tarihine göre belirlenecektir. (2013/2014-Ocak-Temmuz)

Diğer Sağlık Çalışanı ve Hemşire Zorunluluğu

 Yeni Kanunla birlikte iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı dışında, iş yeri hemşiresi ve “diğer sağlık personeli” çalıştırma yükümlülüğü getirilmiştir.

Çalışan sayısına göre, tam süreli iş yeri hekimi görevlendirilmeyen iş yerlerinde diğer sağlık personeli   / iş yeri hemşiresi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

Tam süreli iş yeri hekimi bulundurmayan iş yerleri açısından, çalışan sayısı ya da tehlike derecesine göre başka bir ölçütte getirilmemiştir.

İş yeri Hekimi Ve İş Güvenliği Uzmanı Görevlendirme Zorunluluğunun Yürürlüğü

 İş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme zorunluluğu:

• Kamu kurumları ile 50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan iş yerlerinde 30 Haziran 2014,
• 50 den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerlerinde 30 Haziran 2013 de,
• Diğer iş yerlerinde ise, 30 Aralık 2012 tarihinde yürürlüğe girecek.

 İşverenin Rapor İsteme Sorumluluğu

6331 sayılı yasanın sağlık gözetim başlıklı 15. Maddesinde;

İşveren;

• İşe girişte
• İş değişikliğinde
• İş kazası Meslek Hastalığı ve Hastalık nedeni ile işten uzaklaştırmalarda, dönüşte işçiden yeniden rapor alınmalı işçinin sağlığının yapılan işe uygun olduğu raporla belirlenmelidir.

Raporlar iş yeri hekimi ya da OSB anlaşması varsa burada ki hekimden alınır.

Raporlara itiraz Sağlık Bakanlığının belirlediği hakem hastanelere yapılır verilen karar kesindir.

İşveren acil durumlarla ilgili olarak gerekli ekipmanları bulundurma acil müdahale ve yardım ekibi oluşturmalı,

• Acil durum ve tehlike geçene kadar bölgeden çalışanları tahliye etmek işi durdurmak zorundadır.
• Kusuru açık olmayan çalışanları olaydan sorumlu tutamazlar.

 İşverenin Eğitim Yükümlülükleri

1. İş yerinde ki tehlikelere ve değişikliklere ilişkin hem kendi çalışanını hem de diğer iş yerinde geçici iş ilişkisi ile gelenleri bilgilendirir.
2. İş yeri çalışan temsilcisi ve sağlık elemanlarına analiz ve kontrol etme imkânı yanında teftiş raporlarına ulaşmasını sağlar.
3. İşe alım iş değişikliği ve teknoloji değişikliklerinde tekrar eğitim verir.
4. İş kazası ve meslek hastalığı geçirenler ile 6 aydan fazla işten ayrı kalanlara tekrar eğitim verilir.
5.  Eğitim de geçen süre mesaiden sayılır mesai sonrası eğitimde geçen süre fazla çalışma sayılır.
6.  İş yeri çalışan temsilcisi ya da sendika temsilcisine teklif getirme görüş bildirme hakkı tanınmalıdır.
7.  Çalışanlar ilgili tedbirlerin alınmaması durumunda bunu teftiş yapana ya da ilgili makamlara bildirebilir bu yüzden çalışanın haklarından kısıntı yapılamaz.

İşçinin Yükümlülük ve Hakları

1. Kanuna göre işçinin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uyması zorunludur.
2. İşçinin iş sağlığı ve güvenliği konusunda ciddi ve yakın bir tehlike ile karşı karşıya kalması durumunda;
   • İş Sağlığı ve Güvenliği Kuruluna, yoksa işverene başvurarak durum tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep etme hakkına sahiptirler.
   • Bu durumda işçinin, gerekli tedbir alınıncaya kadar işçi çalışmaktan kaçınabilir ve bu dönemde ücrete hak kazanır ve gerek kanunlardan gerekse iş sözleşmesinden doğan haklarına halel gelmez. Giderilmezse sözleşmesini fesih edebilir.
3. Tehlike ve acil durumda çalışılmayan süreler çalışılmış sayılır.
4. İşçi arkadaşlarını riske atacak davranışlardan kaçınmalı, koruyucu araç ve gereçleri kullanmalı, gereksiz yere makine aparatlarını ve parçalarını söküp takmamalı.
5. İşçi kendi çalışma alanındaki tehlikeleri bildirmek ve uzmanlar ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmak zorundadır.