Dr. Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
(2025 Güncellemesiyle) Kayıt dışı ekonomiyle mücadele, vergi tabanının genişletilmesi ve mali şeffaflığın sağlanması hedefleri, son yıllarda Türkiye’de vergi mevzuatında önemli yapısal değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), finansal işlemlerin izlenebilirliğini artırmak amacıyla, banka ve benzeri finansal kuruluşlar üzerinden gerçekleştirilen tahsilat ve ödemelere yönelik “tevsik zorunluluğu” sistemini geliştirmiştir. 2025 yılı itibarıyla bu sistemin kapsamı, uygulama esasları ve istisnaları, 30 Kasım 2024 tarihli Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No: 575 ile yeniden düzenlenmiş ve yürürlüğe girmiştir. Söz konusu tebliğ ile tevsik zorunluluğuna tabi işlemler için parasal sınır 30.000 TL’ye yükseltilmiştir. Bu güncelleme, bir yandan ticari işlemlerde pratiklik sağlarken, diğer yandan yüksek tutarlı işlemlerin şeffaf şekilde izlenmesini amaçlamaktadır. Bu makalede, ilgili düzenlemenin yasal dayanakları, kapsamı, bankaların belge düzenleme ve bildirim yükümlülükleri, yapay zekâ ile desteklenen denetim sistemleri ve mükellefler için olası sonuçları güncel kaynaklara dayanarak analiz edilmiştir. Günümüzde yapay zekâ destekli risk analiz sistemlerinin GİB bünyesinde aktif olarak kullanılmasıyla birlikte, banka verileri üzerinden gerçekleştirilen denetimler çok daha etkin hâle gelmiştir. Bu bağlamda, her mükellefin mali işlemlerini belgelendirme yükümlülüğünü ciddiyetle yerine getirmesi, olası ceza ve yaptırımlardan korunmak açısından büyük önem taşımaktadır. Aynı şekilde, finansal aracı kurumların da belge düzenleme süreçlerini eksiksiz yürütmesi, kayıt dışı ekonomiyle mücadelede önemli bir destek unsurudur. 2025 yılı itibarıyla yürürlüğe giren yeni tevsik düzenlemeleri, vergisel şeffaflık ve denetim etkinliği açısından önemli bir eşiği temsil etmekte; mükelleflerin ve kurumların bu sisteme uyum sağlamaları artık bir tercih değil, bir zorunluluk hâline gelmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesi, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na mükelleflerin belirli işlemleri bankalar ve aracı finansal kuruluşlar üzerinden yapmalarını zorunlu kılma yetkisi verir. Bu doğrultuda yayımlanan VUK Genel Tebliği Sıra No: 575, 30 Kasım 2024 itibarıyla yürürlüğe girerek tevsik zorunluluğu limitini 7.000 TL’den 30.000 TL’ye çıkarmıştır.
Kapsam ve Limitler
GİB ve bağlı kuruluşlar, gelişen teknolojiler ışığında yapay zekâ destekli denetim sistemleri kullanmaktadır. Amaç, milyonlarca veriyi analiz ederek vergi kaçağı riskini erken tespit etmektir.
Not: GİB’in tüm banka hareketlerine anlık erişimi yoktur. yalnızca elde edilen veya talep edilen veriler üzerinde analiz yapar. KVKK ve kişisel veri koruma ilkeleri geçerlidir.
2025 yılı itibarıyla yürürlüğe giren yeni tevsik düzenlemeleri, kayıt dışı ekonomiyle mücadelede önemli bir adımı temsil etmektedir. Özellikle 30.000 TL’ye çıkarılan tevsik sınırı, günlük ticari faaliyetleri rahatlatırken; yüksek tutarlı işlemlerde şeffaflık ve izlenebilirlik sağlamayı hedeflemektedir. Mükelleflerin, her tahsilat ve ödemenin bu sınırlar çerçevesinde olup olmadığını kontrol etmesi, belgelerini eksiksiz düzenlemesi ve gerektiğinde uzman desteği alması, cezai yaptırımlardan kaçınmak açısından hayati önemdedir. Aynı şekilde, bankaların belge düzenleme yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi ve şüpheli işlemleri ilgili kurumlarla paylaşması, vergi uyumunun sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. GİB, 2025 yılı itibarıyla dijitalleşme ve yapay zekâ destekli analizlerle vergi denetimini daha etkili ve kapsamlı bir şekilde yürütmektedir. Bankacılık işlemleri ve yüksek tutarlı ticari faaliyetler artık daha yakından izlenmekte; tevsik zorunluluğuna uyulmayan işlemler için cezai müeyyideler uygulanmaktadır. Yeni düzenlemeler hem mükelleflerin sorumluluklarını artırmakta hem de vergisel denetimde teknolojinin rolünü güçlendirmektedir. Mükelleflerin, mali işlemlerini şeffaf, belgelendirilmiş ve aracı kurumlar üzerinden yürütmesi hem hukuki güvenlik hem de vergi uyumu açısından zorunluluk haline gelmiştir.
