Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
17 Temmuz tarihine kadar 7244 sayılı yasa ile ile getirilen “Geçici Madde 10 – gereği işveren haklı fesih gerekçesiyle işçi çıkartamıyordu. SGK çıkış kodları üzerinden belirtecek olursak. İşten Çıkış Yasağı Kapsamına Giren SGK İşten Çıkış Kodları Nedenlerdir? 01 – Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15) 04 – Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi (4857 sayılı Kanun Madde 17, 854 sayılı Kanun Madde 16, 5953 sayılı Kanun Madde 6/4. Fıkra) 15 – Toplu işçi çıkarma (4857 sayılı Kanun Madde 29) 22 – Diğer nedenler (Listede belirtilen fesih nedenleri dışında kalan nedenler) 26 – Disiplin kurulu kararı ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/II) 27 – İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/III-IV) 28 – İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/I, 5953 sayılı Kanun Madde 12/I) 31 – Türk Borçlar Kanunu, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih 32 – 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih 34 – İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 6) İşten Çıkış Yasağı Kapsamına Girmeyen SGK İşten Çıkış Kodları nelerdir? Başka bir anlatımla, işverenlerimiz ve işyerlerimiz aşağıda belirtilen ve açıklamaları yapılan SGK çıkış kodlarına göre işçilerin/çalışanların çıkışlarını yapmaları halinde, herhangi bir idari para cezası ile karşılaşmayacaktır. Ayrıca, işçi tarafından yapılacak fesihler yasak kapsamına girmediğinden, aşağıdaki listede belirtilen işten çıkış kodlarının çoğu işçiler tarafından yapılan fesihlerle ilgilidir. 02 – Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15) 03 – Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa) (4857 sayılı Kanun Md. 17) 05 – Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi (4857 sayılı Kanun Madde 11) 08 – Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 Sayılı Kanun Madde 120) 09 – Malulen emeklilik nedeniyle (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Md.120) 10 – Ölüm (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) 11 – İş kazası sonucu ölüm (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) 12 – Askerlik (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) 13 – Kadın işçinin evlenmesi (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) 14 – Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) 16 – Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli 17 – İşyerinin kapanması (4857 sayılı Kanun Madde 3) 18 – İşin sona ermesi 19 – Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır) 20 – Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır) 21 – Statü değişikliği 23 – İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/III) 24 – İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/I) 25 – İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/II, 5953 sayılı Kanun Madde 11/I)
İş sözleşmesinde en fazla 2 ay, toplu sözleşmelerde ise en fazla 4 ay olarak belirlenebilen deneme süresinde, bu süre sebep gösterilerek iki şekilde fesih gerçekleşebilir: İşçinin deneme süresinde işten ayrılması ya da işverenin çıkarması.İşveren yasak döneminden önce ya da yasak döneminde işe aldığı bir işçiyi, deneme süresinde olsa dahi yasak devam ederken işten çıkaramayacak. Bunun yerine işçiyi ücretsiz izne gönderebilecek. Ama işçi isterse sözleşmesini deneme süresinde feshedebilir.
İkale ile çıkışlar, işçi ve işverenin anlaşarak iş sözleşmesini sonlandırdığı durumlardır. İş Kanunu’nda fesihleri düzenleyen maddelerde yer bulamamış olmasına karşın, ikale ile yapılan fesihlerde kullanılan çıkış kodları. 22- diğer nedenler işten çıkış kodudur. Pandemi süresince uygulanan fesih yasağı süresince, bu kod kullanılarak işten çıkış işlemi yapılması da yasak kapsamına alınmıştır. Bu nedenle işveren yirmi iki diğer nedenler çıkış kodu ile işten çıkarma işlemi yapamaz.
Belirli süreli sözleşmelerde, iş sözleşmenin bitiş tarihinde sona eriyorsa fesih kendiliğinden gerçekleşmiş kabul edilir. Bu bir işveren feshi olmadığı için de yasak ihlal edilmemiş olur.Belirli süreli sözleşmenin süresinden önce işveren tarafından sona erdirilmesi, yasak kapsamında işverene idari para cezası uygulanmasına neden olacaktır.
Torba yasa ile gelen düzenlemede, iş yerinin kapanması nedeniyle yapılacak iş akdi fesihlerine de istisna tanınmamıştı. Fakat İŞ-KUR tarafından yapılan bilgilendirmeler ile iş yeri kapanışı sebep gösterilerek iş akdinin feshedilmesinde bir engel olmadığı anlaşılıyor.Yani, eğer işveren fesih yasağı sürerken iş yerini kapatıyorsa, işçilerini “17-iş yerinin kapanması” kodu ile işten çıkarabilecek.
Fesih yasağı işveren feshi için geçerli olması nedeniyle, işçinin istifa etmesinin önünde bir engel yok.Pandemi döneminde işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarma hakkı bulunuyor. Salgın dönemi dışında işçinin ücretsiz izne zorlanması bir fesih sebebi sayılırken, pandemi ücretsiz izni uygulamasının getirilmesi ile işçiye iş akdini feshetme hakkı geçici olarak ortadan kalktı.İşverenin işçiye kısa çalışma yaptırması işçinin iş akdini feshetmesi için haklı neden yerine geçmiyor.
Salgın döneminde Emeklilik nedeniyle fesihler işçinin kendi iradesini koyarak işten ayrıldığı durumlar arasında sayıldığından, yasak döneminde bu tarz işten çıkış işlemleri yapılabilecek. Kovid-19 salgını kaynaklı zorlayıcı sebebe bağlı olarak özel sektör iş yerlerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlananlar ile nakdi ücret desteğinden yararlananların çalıştıkları iş yerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönülmesi halinde sigortalı ve işveren paylarının tamamı 31 Aralık 2020 tarihini geçmemek üzere 3 ay süreyle İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacak.
31/12/2020 tarihine kadar işe alınan her bir sigortalı için geçerli olmak üzere, özel sektör işverenlerince işe alınan ve fiilen çalıştırılanların;
14.07.2020 tarihinde meclise sunulan Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekillerinin imzasını taşıyan “İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi” ile şunlar geliyor; T.C. Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü İşsizlik Sigortası Dairesi Başkanlığı 11.12.2020 tarihinde 2020/5 sayılı genelgesini yayınladı genelgede Covid-19 Gerekçeli Kısa Çalışma Uygulamalarına İlişkin Fazla ve Yersiz Ödemelerin Terkin edileceği açıklanmış Genelgeye bakacak olursak; 1) 7256 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 14 üncü maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici 29 uncu maddesinde; “Yeni Koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvurularının alınması, değerlendirilmesi ve ödenmesine ilişkin işlemler hakkında Bakanlık ve Kurum personeline herhangi bir sorumluluk yüklenemez. Bu kapsamda 2020 Ekim ayı ve öncesi döneme ait işverenlerin hatalı işlemlerinden kaynaklanan fazla ve yersiz ödemelerden bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla tahsil edilmemiş olanlar terkin edilir. Tahsil edilenler iade veya mahsup edilemez.” hükmüne yer verilmiştir. 4447 sayılı Kanunun geçici 29 uncu maddesi 17/11/2020 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiş olup anılan maddeye ilişkin uygulamanın usul ve esasları genelgede açıklanmıştır.
