Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB), ihracatçıların yurt dışına sattıkları ürün veya hizmetlerin bedelini yurda getirdiklerini ve İhracat Genelgesi‘nde belirtilen oranda dövizin bankaya satıldığını teyit eden bir belgedir.
Bankalarca peşin bedel tutarının firma hesabına geldiği tarihten itibaren azami 24 ay içerisinde İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak, banka tarafında ek süre verilmesi halinde bu ek süre müddetince de İBKB düzenlenebilir.
Peşin bedeller için gönderenin onayı ile devreden ihracatçı firmanın yazılı beyanının alınması ve devralan tarafından tekrar devredilmemek kaydıyla başka bir ihracatçı firmaya devredilebilme imkanı bulunmaktadır. Devir işleminde bedelin döviz tevdiat hesabına transfer edildiği tarihten itibaren peşin bedelin kullanım süresi içinde kısmen veya tamamen sadece bir firmaya yapılabilecektir. Kısmi devir yapılan peşin bedeller için gönderenin onayı ile devreden ihracatçı firmanın yazılı beyanının alınması ve işlemlerde aynı firmaya tekraren devir yapılması mümkün bulunmaktadır. İBKB düzenlenen işlemlerde peşin bedelin tamamı devrediliyorsa, bedeli devralan ihracatçı firma adına yeni bir İBKB düzenlenerek üzerine İBKB’nin değişiklik sonucu yeniden düzenlendiğine dair not konulmalı ve eski İBKB yenisine iliştirilmelidir. Peşin bedelin kısmen devredilmesi halinde ise devredilen kısım için devralan ihracatçı firma adına İBKB düzenlenmeli, daha önce peşin bedelin kabulü sırasında devreden adına düzenlenen İBKB devredilen kısım kadar iptal edilmelidir.
Bankalarca peşin bedel hesabı kapatılırken gerekli kontrol yapılarak İBKB’nin firma ve banka nüshasına Gümrük Beyannamesinin tarih, sayı ve tutarı kaydedilir.
Gümrük Beyannamesi bilgilerinin İBKB’ye eklenmesi suretiyle, birden fazla Gümrük Beyannamesi için tek İBKB düzenlenmesi mümkündür.
Bankalarca İBKB düzenlenirken;
- Seri numarası satırına bankalarca verilecek sıra numarasının yazılması mümkündür.
- İhracat bedelinin diğer yöntemlerle tahsil edilmesi halinde “Yurda Getiriliş Şekli” satırına bu husus belirtilmelidir.
- Yurda getirilen bedelin başlığı altında yer alan “Tutarı-Para Birimi” satırına bedelin ABD doları karşılığı ilave olarak belirtilmelidir.
- “Hesaba Geçiş Tarihi” satırına bedelin firma hesabına geçiş tarihi kaydedilecek olup ayrıca valör tarihinin ilave olarak belirtilmesi mümkündür.
İhracat bedellerinin takip edileceği sistem Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar bankalarca kabul işlemlerinde her bir işlem itibarıyla İBKB veya DAB’dan yalnızca bir tanesi düzenlenebilir.
Gümrük beyannamenizde yazan ve paranın yurda getirilmesine aracılık eden banka beyanname tarihinden itibaren 180 gün içerisinde döviz alım belgenizi düzenlemeyip ihracat bedelinin ilgili tutarının Türk lirasına çevrilmediğini vergi dairesine bildirmektedir. Vergi dairesi firmanız adına bir ihtarname göndererek, 2018-32/48 sayılı Tebliğin 9. maddesinde belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun varlığına ilişkin belgelerin firmanızca Müdürlüğümüze ibraz edilerek ek süre isteneceği belirtilmektedir. Bu yazıyı zamanında almanız ve ek süre talep etmeniz işlemlerinizin zamanında yapılması ve cezalı idari işleme maruz kalmamak için oldukça önemlidir. E-tebligat yükümlüsü iseniz mail adresinizin kontrol edilmiş olması veya memur eliyle tebligat yapılacaksa adresinizin güncel ve ulaşılabilir olunması hayati önem taşımaktadır.
İhracat Beldeli Kabul Belgesi Düzenlenmeyecek İhracat İşlemleri
TCMB İhracat Genelgesi’nde Yer Alan Ülke İstisnaları
Mevzuatımızda yapılan düzenlemeler sonrasında 8.06.2024 tarihi itibarıyla, önce tam istisna tanınan 33 ülke ve sonra da yüzde elli oranında ihracat bedeli için istisna tanınan 10 ülke ismi düzenlenmiştir.
15.000,00 USD’yi geçmeyen Gümrük beyannameleri için İBKB Düzenlenmez.
T.C Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 21.04.2022 tarih ve 1150193 Sayılı yazılarında belirtildiği üzere 15.000,00 USD altındaki gümrük beyannameleri için İhracat Kabul Belgesi düzenlenmesi gerekmemektedir.
Bu noktada belirtelim ki uygulamada 15.000,00 USD’yi geçen işlemler çok ise ve kur farkı gibi nedenlerden dolayı ihracat tutarı gelen ihracat tutarını karşılamaması gibi sorunlar ile karşılaşılabilmektedir. Bu durumda yapılabilecek en doğru şey gümrük beyannamesine bağlanan para ve ihracat kabul belgesi düzenlenecek tutarı 15.000,00 USD den aşağı gelecek şekilde bırakmaktır. İhracat Bedeli Kabul Belgesi düzenlendikten sonra kalan tutar 15.000,00 USD’den düşükse zaten işlem yapılmayacaklar sınıfına girmektedir.
Hizmet İhracatı İBKB Kapsamında değildir.
Hizmet ihracatı kapsamında değerlendirilen işlemlerde ihracat bedelinin tamamı İhracatçının serbest kullanımına bırakılmıştır. Dolayısı ile bu bedeller için İBKB düzenlenmesi ve TCMB’ye satış söz konusu değildir.
Makalemizin üst kısmında belirttiğimiz işlemler sonucunda talimat yazımızı bankamıza göndermemiz gerekmektedir. Bu noktada bazı banka temsilcileri, talimat formunda yazan gümrük beyannamesinin görüntüsünü de istemektedir. Bazen formlar sığmadığı için gümrük beyanname numaraları eksik veya yanlış yazılabilmektedir. Bu noktada Gümrük Müşavirimizden veya evraklarımızın arasından bulacağımız gümrük beyanname görüntüsünü forma ekleyerek bankaya ulaştırmamız gerekmektedir. İhracatçı firma yurtdışından gelen dövizi İBKB işlemlerine aracılık eden bankada Türk lirasına çevirmemiş ve döviz olarak göndermiş ise bankamız bizden ihracat bedelinin tebliğler ile düzenlenen en son yüzde kırk oranında döviz bulmamızı ve hesabımızı müsait hale getirmemizi isteyecektir. Şirketiniz hesabımızda döviziniz yoksa bu dövizi emanet olarak bulmanız veya piyasadan temin etmeniz gerekecektir. Bankaların döviz alış ve satış fiyatı aralığının yüksek olduğu dönemlerde makasın yüksek olması firmaları sıkıntıya sokmaktadır. Vergi dairesi çalışanları ile yaptığımız şifahi görüşmelerde birçok firmanın ihracat kabul belgesi düzenlemekten vazgeçtiğini kendilerine kesilecek cezai işlemi kabul eder hale geldiğini ifade etmişlerdir. Bu noktada firmaların serbest piyasadan döviz almaları ve bu aldıkları dövizlerinde ilgili banka tarafından Merkez Bankası Kuru üzerinden Türk lirasına çevrileceğinden makasın düşeceği hususu dikkate alınmalıdır. Ancak işlem tutarları yüksek ise banka şubesinden para çekme işlemi sıkıntı olabilecek ise de şirket hesabından döviz büfesi hesabına para göndererek bu sıkıntılar aşılabilecektir. Firmamızın hesabında döviz temin ederek müşteri temsilcimize hesabın müsait olduğunu belirttiğimizde bankanın ilgili operasyon birimi dövizimizi Türk lirasına çevirecektir. Hesabımızda bu işlemin gerçekleşmesi sonrası banka şubemize başvuru yaparak İhracat Bedeli Kabul Belgesi’ni ıslak imzalı olarak almalı ve Vergi dairesinde ilgili birimdeki memurlar ile görüşüp formları inceletip, evrak kabulden başvuru numarası alarak teslim etmemiz gerekecektir. İşlemlerinizi zamanında takip edip, talimat örneklerini gümrük Beyanname çıktılarını zamanında banka çalışanlarına ulaştırır iseniz yukarıdaki ek süre taleplerine dahi gerek kalmadan bu yükümlülükten kurtulabilirsiniz.
İhracat Genelgesinin ek 1. maddesi uyarınca, İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin %40’ı, İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılmak zorundaydı. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 07.06.2024 tarihli talimatı ile, 10.06.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, Genelgenin Ek 1. maddesi yürürlükten kaldırılmış ve yerine eklenen Ek 2. madde ile ihracat bedellerinin bankaya satış zorunluluğu oranı %40’tan %30’a düşürülmüştür. Buna göre; 10.06.2024 tarihinden itibaren, İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin en az %30’u İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılacaktır. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılacak ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılacaktır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenecektir.
