Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
18 Mart’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan 21 maddelik koronavirüs ekonomik tedbir paketi kapsamında, salgın döneminde kapatmak zorunda kalan işletmelere yönelik işveren ve çalışanlara yönelik kısa çalışma ödeneği uygulamasının devreye alınacağını belirtmişti. , İŞKUR Yönetim Kurulunca yeni coronavirüs (Covid-19) nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvurularının yapılabilmesi için karar alınmıştır.
İŞKUR’ca, İşsizlik Sigortası Fonun dan, eksik çalıştıkları süre ile sınırlı olmak üzere kısa çalışma ödeneği ödenmektedir. İşçilerin kısa çalışma ödeneğinden yararlanması iki koşula bağlanmıştır; Birincisi, çalıştığı işverenin kısa çalışma ödeneği başvurusu kabul görmelidir. İkincisi ise işçilerin, işsizlik sigortasından yararlanma koşullarına sahip olmaları, yani, SGK’de son 120 günü kesintisiz olmak kaydı ile son üç yıl içinde 600 prim günleri olmalıdır.(120 gün 60 gün 600 gün 450 gün olarak değiştirildi) Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi, aslında kendi işsizlik ödeneğini almaktadır. Çünkü, yönetmeliğe göre, işsizlik ödeneği, işçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra ödenecektir. Bir örnekle açıklarsak, bilindiği gibi, işsizlik tarihinden geriye doğru son 3 yılda 600 gün prim ödendiğinde 6 ay, 900 gün prim ödendiğinde 8 ay ve 1080 gün prim ödendiğinde 10 ay süre ile işsizlik ödeneğinden yararlanılmaktadır. Son 3 yılda 1080 gün primi olan işçi, 3 ay kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış, ardından işten çıkartılmışsa, 10 ay değil 7 ay işsizlik ödeneği alabilecek.
İşverenler, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle Kısa çalışma başvuruları, işçiler adına işverenler tarafından yapılır. İşçiler kısa çalışma talebinde bulunamaz. Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu Nasıl Yapılacak? Corona virüsü salgınından olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma uygulamak isteyen işverenler, 23.03.2020 tarihinden itibaren Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ve Hizmet Merkezlerine özel olarak oluşturulan elektronik posta adreslerine gerekli belgeleri göndermek suretiyle başvurabilecektir. Kısa çalışma ödemeleri, Bakanlığımız Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca yapılacak uygunluk tespitinin ardından gerçekleştirilecektir. Kısa Çalışma Başvurularında Kullanılacak Elektronik Posta Adresleri;
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez. Kısa çalışma ödeneği, iş yerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Ödeme tarihini öne çekmeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir. Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı iş yerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir. Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir. Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır. Zorlayıcı sebeplerle iş yerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir. Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir.
Son 12 Aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması
Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı
Damga Vergisi
Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı
Son 12 Ay Asgari Ücretle Çalışan
2.943,00
1.765,80
13,40
1.752,40
Son 12 Ay 4.000 TL ile Çalışan
4.000,00
2.400,00
18,22
2.381,78
Son 12 Ay 7.000 TL ile Çalışan
8.000,00
4.414,50 (*)
33,51
4.380,99
(*) Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL’dir.
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir. Kısa Çalışma Ödeneği Alınan Süre İçin Ödenen Primler; İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz. Kısa Çalışmanın Erken Sona Ermesi; İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı iş günü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir. Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi; Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silah altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir. İşverenin Kayıt Tutma Zorunluluğu; Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.
